Δ. Πικιώνης
Οι αθηναικοί λόφοι
" Είναι απόλυτα βέβαιο πως στις περισσότερες περιπτώσεις αν μη σε όλες ο χυδαίος ρεαλισμός της εποχής μας εθυσίασε κι επιμένει ακόμη να θυσιάζει τις ανάγκες της εσώτερης ζωής του ανθρώπου εις τα ωφελιμιστικά του ιδεώδη , όχι γιατί η θυσία τούτη ήταν τωόντι αναπότρεπτη - τις να βλαφτούν - αλλά γιατί οι εσώτερες τούτες ανάγκες απουσιάζουν απ' την ψυχή του . Τρέφει απέναντί τους κάτι χειρότερο από άγνοια - ιταμή περιφρόνηση . Μη δεν είναι η ιταμή τούτη περιφρόνηση προς το πνεύμα αιτία μιάς καταστροφής που ίσως στην ιστορία κανενός λαού και κανενός τόπου δεν θα έχει την όμοια της ? Εννοώ την καταστροφή των αθηναικών λόφων . "
Δ.ΠΙΚΙΩΝΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ
Η ΘΕΩΡΙΑ
του αρχιτέκτονος Κ.Α. Δοξιάδη για τη διαμόρφωση
χώρου εις την αρχαία Αρχιτεκτονική.
ΣΕΛ. 181
Όσοι έτυχε να ασχοληθούν με τις θεωρίες της αρμονίας της αρχαίας ή της μεσαιωνικής Αρχιτεκτονικής ξεύρουν πως τούτες μπορεί ν’ αναχθούν κυρίοτατα σε δυο βασικές: 1) σε κείνη που βασίζεται στις αρμονικές ιδιότητες των κανονικών πολυγώνων, και 2) στην άλλη, της ορθογωνικής χάραξης, που στηρίζεται στην αρμονία των δυναμικών λεγόμενων αναλογιών (Hambidge).
Οι χαράξεις αυτές αναφέρονται στις ορθές προβολές (κάτοψη, τομές, προσόψεις) των αρχιτεκτονικών όγκων και διέπουν, αυτονόητα, την αρμονία του χώρου που κλείνεται μέσα τους ή που καθορίζεται μ’ έναν τρόπο από τη διάταξή τους.
Ολοφάνερο είναι, ύστερ΄από τούτα, πως η αρμονία των όγκων ή του χώρου εθεωρήθηκε «καθεαυτήν». Ακτινοβολεί τις αρμονικές σχέσεις της ένα γύρω της, προς το θεατή που κοιτάζει αυτά τα σχήματα και που μετακινιέται, ολοένα αλλάζοντας θέση, μέσα σ’ αυτούς τους «κατ’ αρμονίαν» ρυθμισμένους χώρους, αναγόμενος κάθε στιγμή από την οπτική προβολή που προσδέχονται τα μάτια του εις αυτή τούτη την απόλυτη, την «καθεαυτήν» ρυθμισμένην αρμονία τους.
ΣΕΛ.184
Η συμβολή λοιπόν του κ. Δοξιάδη έγκειται σε τούτο, πως ολοκληρώνοντας την παρατήρηση των αισθητικών φαινομένων που παρουσιάζει η διαμόρφωση του χώρου στην αρχαία Αρχιτεκτονική, κατορθώνει ν’ αναχθεί εις τις θεμελιακές αρχές οπόθεν τα φαινόμενα τούτα απορρέουν, συμφιλιώνοντας τους χωριστούς ως τα τώρα δρόμους που ακολούθησαν, όπως εξήγησα παραπάνω – από το ένα μέρος, η θεωρία της αρμονίας του χώρου, και από το άλλο, η συναισθηματική, θενα ΄λεγα (αν ο όρος τούτος ήταν αρμόδιος για να την εκφράσει) παρατήρηση του καλλιτέχνη, που ,έναν τρόπο διαισθάνθηκε τη βασική οπτική αρχή επάνω στην οποία η αρμονία του χώρου φαινόταν θεμελιωμένη, αδιάφορο αν η μαθηματική γνώση της αρχής αυτής του έμενε τελικά κρυμμένη.
Δ.ΠΙΚΙΩΝΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ
ΕΚΘΕΣΗ
του Καθηγητή Δημήτρη Πικιώνη
προς τον κ. Κωνσταντίνο Α.Δοξιάδη
ΣΕΛ. 197
Αγαπητέ,
Απ΄ τη στιγμή που είχες την καλοσύνη να μου αναθέσεις το βαρύ χρέος μιας κριτικής απάνω στο τόσο μεγάλο έργο σου, έπεσα σε βαθιά συλλογή στοχαζόμενος έμμονα, επίμονα, να συλλάβω μέσα μου εκείνα που θεν’ αποτελούσαν μια θετική – μικρή ή μεγάλη- εισφορά εις ένα έργο που η υλική, η πνευματική και η ηθική σημασία του είναι παμμέγιστη και για τον δημιουργό της και για την Ελλάδα, και που η κλίμακα του και οι άλλες οι πολυσχιδείς προϋποθέσεις της πραγματώσεως του τοποθετούν – ως είναι επόμενο – τα ίδια αυτά τα προβλήματα της σύγχρονης Αρχιτεκτονικής που απασχόλησαν τον καθένα από μας – κι αναφέρομαι εδώ ιδιαίτερα στη δικιά μου περιορισμένη εμπειρία, δοκιμασμένη σε κλίμακα υλικά μικρή και με προϋποθέσεις πραγματώσεως ασύγκριτα πιο γενναιόδωρες απ’ αυτές του προκείμενου έργου – ξαναθέτουν, λέω, αυτά τα ίδια προβλήματα σε κλίμακα ασύγκριτα πιο μεγάλη, απ’ όπου όπως είναι φυσικό, προκύπτουν ιδιαίτερες προϋποθέσεις αντιμετωπίσεως των.
ΣΕΛ. 200
Αλλά θα τις αφήσω στο τέλος, για τούτο το λόγο: Αντικρίζοντας κρεμασμένη απάνω στον τοίχο μια φωτογραφία που παρίστανε δυο Ιρακινούς να συμπληρώνουν με τούβλα τα τοιχώματα ενός σκελετού από στοιχεία φτιαγμένα από μπετόν, δέχθηκα ζωηρότητα την εντύπωση μιας αισθητικότητας που ήταν παράγωγο της αισθητικότητας των ίδιων των στοιχείων που απάρτιζαν την όλη κατασκευή. Φυσικά, δεν κομίζω τίποτα νέο, κι είμαι βέβαιος πως την ίδια εντύπωση θα γέννησε η φωτογραφία του και τους ίδιους με τους δικούς μου στοχασμούς θα ενέπνευσε σ’ όλους. Φτάνει λοιπόν μιας κατασκευής τα στοιχεία να’ ναι, καθεαυτά, αξιωτά αισθητικά, κι όμοια η συναρμογή τους ωστ’ ένα αισθητικό αποτέλεσμα να προκύψει ανεπιτήδευτο κι αβίαστο. Ιδού λοιπόν κάτι που πρέπει ευρύτερα να γονιμοποιηθεί. Και λέω πως μια τέτοια κατασκευή δε θα’ χε τίποτα να φοβηθεί απ’ την επανάληψη. Αντίθετα, τούτη θα ενέτεινε το πλαστικό αποτέλεσμα. Γιατί όπως είναι ίδιο για μερικά απλά σχήματα να εντείνουν επαναλαμβανόμενα την πλαστική εντύπωση κι άλλα σύνθετα στερούνται την ιδιότητα αυτή, το ίδιο μπορεί να λεχθεί για κάθε αληθινή κι ευαίσθητη κατασκευή, κι όχι για όλες. Επανάληψη λοιπόν η παραλλαγή στην εκτίμηση μας θα στεκόταν για να χρησιμοποιηθεί τούτη ή εκείνη.